Tìm hiểu bản chất cách mạng và khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư ưởng Hồ Chí Minh

Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nguồn gốc mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam là cơ sở để xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn hiện nay. Vì vậy, nghiên cứu bản chất cách mạng và khoa học, giá trị, khẳng định sức sống của chủ nghĩa Mác-Lênin, đồng thời đấu tranh phê phán các quan điểm xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là nhiệm vụ của mỗi cán bộ, đảng viên. Thực hiện theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng đã yêu cầu toàn Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên phải “Kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng sáng tạo và phát triển phù hợp với thực tiễn Việt Nam”¹.  
Bản chất cách mạng và khoa học, giá trị, sức sống của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện ở những nội dung chủ yếu sau:

Thứ nhất, chủ nghĩa Mác- Lênin là một hệ thống lý luận gồm ba bộ phận:

Chủ nghĩa Mác- Lênin là hệ thống các quan điểm và học thuyết khoa học do C.Mác và Ph.Ăngghen xây dựng, V.I.Lênin bảo vệ và phát triển, được hình thành và phát triển trên cơ sở tổng kết thực tiễn và kế thừa những giá trị tư tưởng của nhân loại; là thế giới quan phương pháp luận chung nhất của nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng nhân dân lao động khỏi mọi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.

Chủ nghĩa Mác- Lênin được cấu thành từ ba bộ phận lý luận cơ bản có mối quan hệ mật thiết với nhau đó là: triết học Mác- Lênin, kinh tế học chính trị Mác- Lênin và chủ nghĩa xã hội khoa học.
Triết học Mác- Lênin nghiên cứu những quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy; xây dựng thế giới quan và phương pháp luận chung nhất của nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng.

Trên cơ sở thế giới quan và phương pháp luận triết học, kinh tế học chính trị Mác- Lênin nghiên cứu những quy luật kinh tế của xã hội, đặc biệt là những quy luật kinh tế của quá trình ra đời, phát triển, suy tàn của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa và sự ra đời, phát triển của phương thức sản xuất mới, phương thức sản xuất cộng sản chủ nghĩa.

Chủ nghĩa xã hội khoa học là kết quả tất nhiên của sự vận dụng thế giới quan, phương pháp luận triết học và kinh tế học chính trị Mác - Lênin vào việc nghiên cứu làm sáng tỏ những quy luật khách quan của quá trình cách mạng xã hội chủ nghĩa, bước chuyển biến lịch sử từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và tiến tới chủ nghĩa cộng sản.

Ba bộ phận lý luận cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin có đối tượng nghiên cứu cụ thể khác nhau nhưng đều nằm trong một hệ thống lý luận khoa học thống nhất, đó là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng nhân dân lao động khỏi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.

Thứ hai, những nội dung chủ yếu của chủ nghĩa Mác - Lênin:

• Tính cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin

Bản chất cách mạng, khoa học thể hiện từ sự ra đời của chủ nghĩa Mác- Lênin. Trước hết là ba tiền đề cho sự ra đời của chủ nghĩa Mác: Tiền đề kinh tế; Tiền đề chính trị - xã hội; Tiền đề khoa học và lý luận. Mác và Ănghen đã phân tích các sự kiện trên, kế thừa và phát triển những nhân tố khoa học, tiến bộ để sáng lập nên học thuyết cách mạng, khoa học cho giai cấp vô sản. Trong đó, chứng minh về sự sụp đổ tất yếu của chủ nghĩa tư bản và sự quá độ lên chủ nghĩa xã hội; làm rõ vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân; chỉ ra cho giai cấp công nhân con đường đấu tranh để giải phóng giai cấp, giải phóng nhân loại ra khỏi áp bức, bóc lột, xây dựng một chế độ xã hội tốt đẹp. Lênin đã vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác để giải quyết những vấn đề cách mạng vô sản trong điều kiện mới: Phân tích mâu thuẫn trong xã hội tư bản; về vai trò cách mạng của các nước; về phong trào cách mạng vô sản; về chính quyền xô viết; về khoa học và kỹ thuật; về phát triển lực lượng sản xuất; về giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp... Sau khi Lênin mất, chủ nghĩa Mác - Lênin tiếp tục được phát triển và trở thành nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hoạt động của các đảng cộng sản và phong trào cách mạng quốc tế với các nội dung cốt lõi:

Phép biện chứng duy vật và chủ nghĩa duy vật biện chứng gắn bó, là phương pháp đúng đắn khi xem xét và giải quyết những vấn đề thực tiễn trên cơ sở toàn diện, cụ thể và phát triển. Thể hiện trong xã hội là bước phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội. Sự chuyển biến đó diễn ra trong quá trình đấu tranh giai cấp (Qui luật đấu tranh giai cấp làm cho xã hội phát triển). Chủ nghĩa duy vật lịch sử chỉ ra bản chất con người, lịch sử; về mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, về lý luận hình thái kinh tế - xã hội; từ đó khẳng định tính tất yếu của sự phủ định và phát triển của các chế độ xã hội.

Học thuyết về giá trị thặng dư chỉ ra qui luật vận động kinh tế của xã hội tư bản, vạch ra bản chất bóc lột của giai cấp tư sản; đồng thời cũng làm rõ vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản trong tiến trình phát triển xã hội.

 Học thuyết về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân đã chỉ rõ giai cấp công nhân là người lãnh đạo cuộc đấu tranh để lật đổ chế độ tư bản, xây dựng CNXH.

• Chỉ ra mục tiêu và con đường giải phóng giai cấp, giải phóng nhân loại

Luận giải vai trò của triết học trong đấu tranh giai cấp: Mác đã chỉ ra những thiếu sót căn bản của các nhà triết học trước đó, hình thành lý luận triết học khoa học về cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân. Theo Mác, nhiệm vụ của triết học là cải tạo thế giới, thực tiễn xã hội có vai trò quyết định đối với lý luận trong việc nhận thức và cải tạo thế giới (tính chất duy vật). Cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân là một thực tiễn sinh động đề hình thành lý luận về đấu tranh giai cấp, tiến bộ xã hội.
Nhấn mạnh vai trò của hoạt động tinh thần trong sự phát triển của xã hội: vừa là mục đích, vừa là động lực. Vũ khí của sự phê phán không thể thay thế sự phê phán bằng vũ khí. Lực lượng vật chất chỉ có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật chất, nhưng lý luận chúng sẽ trở thành lực lượng vật chất một khi nó thâm nhập vào quần chúng.

• Sự thống nhất hữu cơ giữa thế giới quan và phương pháp luận

Sự thống nhất giữa thế giới quan khoa học và phương pháp biện chứng làm cho con người hiểu rõ bản chất của thế giới tự nhiên, xã hội và tư duy vận động, biến đổi theo những qui luật khách quan: Thông qua thực tiễn, con người có thể nhận thức, giải thích và cải tạo thế giới (không huyền bí). Sự thống nhất đó đã đưa chủ nghĩa Mác- Lênin trở thành một hệ thống lý luận mang tính cách mạng và tính khoa học sâu sắc.

• Chủ nghĩa Mác - Lênin là một học thuyết mở

 Mang bản chất khoa học, nên chủ nghĩa Mác- Lênin không phải là một hệ thống các nguyên lý giáo điều, bất biến mà gắn với quá trình phát triển của tri thức nhân loại và phong trào cách mạng trên thế giới.

Chính C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin đã nhiều lần khẳng định học thuyết của các ông không phải là cái đã xong xuôi hẳn, còn nhiều điều các ông chưa có điều kiện, thời gian, cơ hội nghiên cứu. Phát triển lý luận Mác-Lênin là trách nhiệm của các thế hệ kế tiếp sau, của những người mácxít chân chính. Ngay bản thân các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác- Lênin trong quá trình nghiên cứu và hoạt động trong phong trào công nhân cũng đã điều chỉnh một số luận điểm của mình.

Chủ nghĩa Mác- Lênin là một học thuyết mở. Vì vậy, nó không bao giờ là một học thuyết lý luận cứng nhắc và giáo điều. Thế hệ này nối tiếp thế hệ khác tiếp thu, vận dụng và phát triển sáng tạo các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, làm cho học thuyết của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin ngày càng được bổ sung và hoàn thiện.

Thứ ba, tư tưởng Hồ Chí Minh

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại. Đó là ngọn đuốc soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành được thắng lợi, là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc ta.

Ba nguồn gốc hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh: Chủ nghĩa Mác-Lênin; Các giá trị truyền thống của dân tộc; Tinh hoa văn hoá nhân loại. Trong 3 nguồn gốc trên, chủ nghĩa yêu nước là cơ sở ban đầu, là động lực thúc đẩy Hồ Chí Minh đến với chủ nghĩa Mác- Lênin. Ba nguồn gốc đó gắn hoà quyện vào nhau, kết hợp hài hoà trong con người Hồ Chí Minh, sản sinh ra tư tưởng Hồ Chí Minh. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm các vấn đề: về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn kết toàn dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thực sự của dân, do dân, vì dân; về quốc phong toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; về phát triển kinh tế và văn hoá, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư; về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau; về xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân.

Thứ tư, vận dụng chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

Thời đại ngày nay có nhiều nội dung, đặc điểm rất mới so với thời C.Mác và V.I.Lênin sống và hoạt động. Song các giá trị bền vững trong tư tưởng, quan điểm và phương pháp của C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin đã và đang là lý luận và phương pháp luận khoa học để nhận thức và cải tạo thế giới, còn những hạn chế lịch sử trong một số luận điểm cụ thể đặt ra yêu cầu phải bổ sung, phát triển cho phù hợp với điều kiện lịch sử mới. Chính bản chất khoa học và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin đòi hỏi phải như vậy. Giá trị, sức sống của học thuyết Mác - Lênin không phải ở chỗ mọi câu nói của các ông là những chân lý vĩnh cửu, những người cách mạng cứ thế mà áp dụng không cần xem xét điều kiện, hoàn cảnh cụ thể. Chính C.Mác và Ph.Ăngghen đã nhiều lần tuyên bố: Học thuyết của chúng tôi không phải là giáo điều mà là kim chỉ nam cho hành động.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã coi chủ nghĩa Mác- Lênin là “Chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mạng nhất”. Người coi chủ nghĩa Mác - Lênin là “cái cẩm nang thần kỳ”, “mặt trời chói lọi” soi sáng con đường cách mạng Việt Nam. Vì vậy, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn yêu cầu “phải nắm vững, vận dụng sáng tạo, góp phần phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”.
Khi vận dụng chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cần nắm các yêu cầu khi vận dụng, phải nắm vững hoàn cảnh ra đời, nội dung tư tưởng của vấn đề nghiên cứu, vận dụng; vận dụng phải gắn với đặc điểm, tình hình thực tiễn, điều kiện lịch sử cụ thể, gắn với xu thế phát triển của thời đại; tích cực tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, tham khảo kinh nghiệm trong và ngoài nước
Ðảng ta, nhân dân tự hào khẳng định rằng, trong hơn 90 năm lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Ðảng ta đã phát triển và làm phong phú lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin bằng thực tiễn lãnh đạo cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đó chính là giá trị vĩnh hằng của Chủ nghĩa Mác- Lênin không chỉ đối với cách mạng Việt Nam mà còn là của cách mạng thế giới và loài người tiến bộ, Chủ nghĩa Lênin vĩ đại sẽ đưa lịch sử loài người lên giai đoạn mới, giai đoạn chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. ---
( 1) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII;  tr.199.)