Hiện thực hóa Nghị định số 99/2022/NĐ-CP về đăng ký biện pháp bảo đảm từ ngày 15/01/2023

Về phạm vi điều chỉnh của Nghị định:
- Nghị định quy định về đăng ký, cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng tài sản; quản lý nhà nước về đăng ký biện pháp bảo đảm.
- Đăng ký biện pháp bảo đảm, cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm bằng chứng khoán đã đăng ký tập trung tại Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam thực hiện theo quy định của pháp luật về chứng khoán. Đối với các vấn đề không quy định trong pháp luật về chứng khoán thì thực hiện theo quy định liên quan đến đăng ký biện pháp bảo đảm bằng động sản không phải là tàu bay, tàu biển tại Nghị định.
Về đối tượng áp dụng: Nghị định áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoặc có liên quan đến đăng ký, cung cấp thông tin về biện pháp bảo đảm, quản lý nhà nước về đăng ký biện pháp bảo đảm.
Đối với các trường hợp đăng ký biện pháp bảo đảm bao gồm:
- Đăng ký thế chấp tài sản, cầm cố tài sản, bảo lưu quyền sở hữu theo quy định của Bộ luật Dân sự, luật khác liên quan;
- Đăng ký theo thỏa thuận giữa bên bảo đảm và bên nhận bảo đảm hoặc theo yêu cầu của bên nhận bảo đảm, trừ cầm giữ tài sản;
- Đăng ký thông báo xử lý tài sản bảo đảm trong trường hợp một tài sản được dùng để bảo đảm thực hiện nhiều nghĩa vụ mà có nhiều bên cùng nhận bảo đảm hoặc trong trường hợp bên bảo đảm và bên nhận bảo đảm có thỏa thuận;
- Đăng ký thay đổi nội dung đã được đăng ký (hay đăng ký thay đổi); xóa đăng ký nội dung đã được đăng ký (hay xóa đăng ký) đối với trường hợp quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều 4 của Nghị định.
Nghị định 99/2022 thể hiện sự đồng bộ, thống nhất và bao quát hơn với các quy định của pháp luật chuyên ngành như luật Đất đai, luật Chứng khoán, luật Hàng hải, luật Hàng không dân dụng về đăng ký biện pháp bảo đảm và Nghị định 21/2021/NĐ-CP quy định thi hành Bộ luật Dân sự về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. 
Về hiệu lực của đăng ký biện pháp bảo đảm:
Điều 6 Nghị định 99/2022 quy định cách xác định thời điểm có hiệu lực của đăng ký biện pháp bảo đảm đối với từng loại tài sản là quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất, tàu bay, tàu biển, động sản không phải tàu bay, tàu biển, chứng khoán đã đăng ký tập trung; đồng thời cũng quy định rõ cách xác định hiệu lực của đăng ký trong các trường hợp xóa đăng ký, hủy đăng ký, trường hợp một tài sản được dùng để đảm bảo thực hiện nhiều nghĩa vụ.  
Theo đó, Nghị định 99/2022 ghi nhận việc xác định thời hạn có hiệu lực của đăng ký biện pháp bảo đảm là căn cứ để xác định thời hạn có hiệu lực đối kháng của biện pháp bảo đảm với người thứ ba theo quy định của BLDS. Nội dung này được nhấn mạnh tại điểm b khoản 1 và khoản 4 Điều 6 Nghị định 99/2022.
Đây là quy định nhằm phân biệt và xác định rõ giá trị hiệu lực của “đăng ký biện pháp bảo đảm bằng tài sản” và “đăng ký thông báo xử lý tài sản bảo đảm” trong việc xác định thời hạn có hiệu lực đối kháng của biện pháp bảo đảm đối với người thứ ba tại Nghị định 99/2022
Ngoài ra, Nghị định đã tách bạch các trường hợp xóa đăng ký và hủy đăng ký. Cụ thể, Điều 21 Nghị định 99/2022 đã bổ sung nội dung quy định về hủy đăng ký theo bản án, quyết định có hiệu lực của tòa án, trọng tài tuyên bố việc đăng ký bị hủy bỏ toàn bộ hoặc một phần; khi cơ quan đăng ký phát hiện thuộc trường hợp từ chối đăng ký; xử lý đăng ký trùng lặp. 
Trường hợp hủy đăng ký thì xác định việc đăng ký không có hiệu lực; trường hợp một phần nội dung đã được đăng ký bị hủy thì không làm thay đổi hoặc không làm chấm dứt hiệu lực của đăng ký đối với phần nội dung khác đã được đăng ký (điểm e khoản 1 Điều 6). 
Về quy định về việc chuyển tiếp đăng ký thế chấp quyền tài sản phát sinh từ hợp đồng mua bán nhà ở hoặc hợp đồng mua bán nhà ở hình thành trong tương lai
Tại Điều 26 Nghị định 99/2022 đã bổ sung các trường hợp được loại trừ việc phải nộp hợp đồng thế chấp nhà ở hình thành trong tương lai khi chuyển tiếp sang đăng ký thế chấp nhà ở hình thành trong tương lai nếu trong hợp đồng thế chấp quyền tài sản phát sinh từ hợp đồng mua bán nhà ở đã có nội dung thỏa thuận về việc chuyển tiếp này.
Đối với trường hợp chuyển tiếp sang đăng ký thế chấp nhà ở đã được cấp Giấy chứng nhận, nếu hợp đồng thế chấp quyền tài sản phát sinh từ hợp đồng mua bán nhà ở đã được công chứng, chứng thực thì hồ sơ chuyển tiếp sẽ không cần hợp đồng thế chấp được công chứng, chứng thực.
Quy định về trao đổi, cung cấp thông tin giữa các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền
Điều 53 Nghị định 99/2022/NĐ-CP quy định rõ về các nội dung và phạm vi thông tin được cung cấp giữa các cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền. Các thông tin cung cấp của cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền chỉ để nhằm mục đích phối hợp thực hiện công tác quản lý nhà nước, giải quyết thủ tục hành chính, hỗ trợ hoạt động tố tụng, thi hành án dân sự và có giới hạn về phạm vi thông tin. Hình thức và thời hạn cung cấp thông tin cũng phải được ghi trong văn bản yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền,…. 
Bên cạnh các quy định nổi bật trên, các quy định về trình tự thực hiện thủ tục đăng ký (quy định về con dấu, chữ ký trong Phiếu yêu cầu đăng ký trong các trường hợp chi nhánh của pháp nhân đứng tên người yêu cầu đăng ký; bên bảo đảm, bên nhận bảo đảm gồm nhiều người, chữ ký điện tử, con dấu điện tử khi nộp hồ sơ); thực hiện thủ tục trực tuyến cũng là những nội dung đáng chú ý, mang tính cập nhật.
Như vậy, Nghị định 99/2022/NĐ-CP đã có nhiều quy định mới tháo gỡ một số vướng mắc, bất cập của Nghị định 102/2017/NĐ-CP trong công tác thực hiện đăng ký biện pháp bảo đảm. Những thay đổi này được kỳ vọng sẽ tạo tiền đề quan trọng để bảo vệ quyền và lợi ích của các bên trong giao dịch, các bên liên quan; đồng thời triển khai có hiệu quả Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021 – 2026.

Lục Thị Minh Phương